‘Catrin o Eurlliw Irllwyth’: Catrin o Ferain a’i Hynafiaid a’r Beirdd
Diolch yn fawr i’r Cymmrodorion am y fraint o gael traddodi’r ddarlith hon, braint arbennig i mi gan fod y ddarlith yn coffáu’r disgleiriaf o’m rhagflaenwyr yng nghadair Gymraeg Aberystwyth, Syr T. H. Parry-Williams, gŵr y mae’n hynod gymwys cofio amdano mewn Eisteddfod Genedlaethol yn Wrecsam yn sgil y gamp arbennig a gyflawnodd yma gant namyn un o flynyddoedd yn ôl.
Fe hoffwn ddweud gair am bwnc y ddarlith i ddechrau. Efallai y bydd rhai ohonoch yn meddwl fod y ddarlith wedi ei chamamseru braidd, gan na chynhelir yr Eisteddfod yn Ninbych – calon bro Catrin o Ferain – am ddwy flynedd arall. Ond mae pobl o’m cenhedlaeth i yn dal i feddwl yn nhermau’r hen sir Ddinbych; nid y sir Ddinbych ryfedd bresennol a gipiodd Y Rhyl a Phrestatyn oddi ar sir y Fflint ac Edeirnion oddi ar sir Feirionnydd ond a gollodd Wrecsam, ond yr hen sir Ddinbych fel yr oedd tan 1974. Yr oedd bro Catrin o Ferain a Wrecsam fel ei gilydd yn cydorwedd yn gyfforddus o fewn ffiniau’r sir honno. Mae un o’r cymeriadau yn nofel R. Cyril Hughes Catrin o Ferain yn cwyno, ‘Dembisheiar ydi popeth rŵan.’2 Er gwell neu er gwaeth, mae cysgod y ‘Dembisheiar’ honno – yr hen sir Ddinbych – wedi dylanwadu ar fy newis o bwnc i draethu arno yn Wrecsam heddiw.
£3.00
or to access all content on this site, join today

For £35 a year you can access all lectures and articles on this site, attend lectures and receive our yearly Transactions
Filter by Volume
Filter by Subject
- 16th Century
- 18th century
- 19th century
- 20th century
- Abertillery
- Acts of Union
- Archaeology
- Architecture
- Arts
- Autobiography
- Bible
- bilingualism
- Biography
- Burma
- Business
- Cardiff
- chemistry
- Climate change
- constitutional
- contemporary
- Cycling
- Cymmrodorion Society
- David History
- David Jones
- Development Bank of Wales
- Devolution
- Dylan Thomas
- ecology
- Economics
- Education
- Edward Lhuyd
- eighteenth century
- Environment
- Film
- Folk Song
- Geology
- health
- Heritage
- Higher Education
- Historiography
- History
- History of Art
- History of Medicine
- History of music
- History of the Book
- history; History
- Horticulture
- Industrial History
- Intellectual History
- Iolo Morganwg
- Islam
- Jews
- John Nash
- journalism
- Language
- Law
- Law constitutional
- Legal History
- Legal Law
- Literary History
- Literature
- Liverpool
- Lloyd George
- London Welsh
- Male voice choirs
- Manuscripts
- Media
- medieva
- medieval
- Medieval History
- Medieval Literature
- medieval Poetry
- Military History
- Museums
- Music
- Myth
- Owain Glyndŵr
- Peter Warlock
- Philadelphia
- Poetry
- political
- Political History
- Politics
- prose fiction
- Railways
- Religion
- Religious History
- Science
- sixteenth century
- social
- Social History
- Sport
- Suffragette movement
- Swansea
- Tourism
- travel
- Tudors
- twentieth century
- Urban History
- Vikings
- Waldo Williams
- Wales
- war
- wellbeing
- Welsh Development
- Welsh development and investment
- Welsh Language
- welsh society
- Welsh writing in English
- Welsh; History
- Wild Wales
- women's history
- WW1
- WW2