‘LLYSGENHADES DROS GYMRU’ (‘AMBASSADRESS FOR WALES’): MARY ELLIS AC APÊL HEDDWCH MENYWOD CYMRU AT FENYWOD AMERICA, 1923–41

Chwaraeodd Mary Ellis, Dolgellau, yr ail fenyw i’w phenodi’n arolygydd addysg yng Nghymru, ran flaenllaw ym menter fawr yr Apêl a’r Ddeiseb Heddwch a gyflwynwyd ar ran menywod Cymru gan ddirprwyaeth o dair i fenywod yr Unol Daleithiau ym 1924. Teithiodd Mary i Efrog Newydd cyn gweddill y ddirprwyaeth gan gyfarfod ag ymgyrchwyr mwyaf blaenllaw America. Sicrhaodd dderbyniad teilwng i’r ddeiseb a chyhoeddusrwydd i’r ‘achos’, er iddi wynebu anawsterau o du’r Bwrdd Addysg. Gan ddefnyddio ffynonellau gwreiddiol a’i gohebiaeth bersonol, mae’r erthygl yn datgelu sut y daeth hi’n rhan o’r ymgyrch a’r modd y bu ei gwaith hyrwyddo, trefnu a chydlynu yn allweddol i lwyddiant cynllun menywod Undeb Cynghrair y Cenhedloedd yng Nghymru. Mae’n trafod arwyddocâd ei chefndir teuluol a’r mudiadau a’r cylchoedd cymdeithasol yr oedd yn rhan ohonynt, gan gynnwys ei pherthynas â Gwilym Davies, cyfarwyddwr y mudiad a symbylydd y fenter. Er bod rhagor i’w ddarganfod am ei hymwneud â’r mudiad heddwch ar ôl 1924, dadleuir bod ei chyfraniad i’r fenter hon a fu’n gymaint o uchafbwynt yn ei bywyd yn rheswm i’w chydnabod yn un o brif fenywod Cymru ar y pryd.

or to access all content on this site, join today

For £35 a year you can access all lectures and articles on this site, attend lectures and receive our yearly Transactions

join today

If you are an existing member, you can access this lecture by logging in

login