Cymru a’r Byd yn y Pedwaredd Ganrif ar Bymtheg: 6 Y Gwyddoniadur Cymreig
Dair wythnos yn ôl bu gwasanaeth er cof am Marian Henry Jones, gwraig yr oedd nifer ohonom yn ei hadnabod. Yn llyfrgell tŷ Marian, ar Ffordd Caradog yn Aberystwyth, arferwn achub y cy e i astudio ei chopi o’r Gwyddoniadur Cymreig. Ar ben hynny, fe gysylltais gyntaf â Marian trwy ei herthygl ‘Wales and Hungary’ (darlith a draddodwyd i’r Cymmrodorion yn y chwedegau yn wreiddiol), sydd yn berthnasol iawn i’m pwnc heno. Ynddi fe draethodd am dwf cenedlaetholdeb ar y cyfandir (yn enwedig mudiad Lajos Kossuth yn Hwngari) a’i atsain yng Nghymru wedi’r wyddyn chwyldroadol 1848.1 Dyna fan cychwyn addas – fel y gwelwn ni, gobeithio. Ond i ddechrau, gadewch imi gy wyno rhai manylion.
Ymddangosodd Y Gwyddoniadur Cymreig neu Encyclopaedia Cambrensis (mae’r tudalen deitl yn defnyddio’r ddau fersiwn fel ei gilydd) mewn deg cyfrol yn y blynyddoedd 1854–79. Dyma’r fenter gyhoeddi fwyaf erioed yn y Gymraeg. Fe gostiodd o leiaf ugain mil o bunnoedd, swm anhygoel yn y Gymru oedd ohoni.2 Cynhwysai dros saith mil a hanner o dudalennau, wedi eu printio yn dynn ac mewn colofnau dwbl, bron ddeng mil o erthyglau yn y diwedd, gwaith dros dau gant o ‘brif ysgrifenwyr’, fel y’u gelwid.3
£3.00
or to access all content on this site, join today

For £35 a year you can access all lectures and articles on this site, attend lectures and receive our yearly Transactions
Filter by Volume
Filter by Subject
- Archaeology
- Architecture
- Arts
- Autobiography
- Bible
- Biography
- Burma
- Cardiff
- Cycling
- David Jones
- Devolution
- Dylan Thomas
- Economics
- Education
- Edward Lhuyd
- Film
- Folk Song
- Geology
- Heritage
- Higher Education
- Historiography
- History
- History of Medicine
- History of the Book
- Industrial History
- Intellectual History
- Iolo Morganwg
- John Nash
- Law
- Law constitutional
- Legal History
- Literary History
- Literature
- Liverpool
- Lloyd George
- London Welsh
- Manuscripts
- Media
- Medieval History
- Medieval Literature
- Military History
- Museums
- Music
- Myth
- Owain Glyndŵr
- Peter Warlock
- Philadelphia
- Poetry
- Political History
- Politics
- Railways
- Religion
- Religious History
- Social History
- Sport
- Swansea
- Urban History
- Vikings
- Waldo Williams
- Welsh Language